Veterani Кomande i jedinica Hercegovačkog korpusa i ove godine su u petak 19.05.2023. godine obilježili dan kada je prije 31 godinu formiran ovaj operativni sastav Vojske Republike Srpske.

Prisutne je najprije pozdravio pukovnik Zoran Pejanović, koji je bio organizator ovogodišnje manifestacije.

Potom se, uz vojnički pozdrav „Pomoz Bog, junaci!“, prigodnom besjedom obratio ratni komandant Кorpusa, general-major Radovan Grubač. On je iskazao zadovoljstvo što nastavljamo tradiciju i time ne dozvoljavamo da događaji krvavog rata u kojima su se Srbi u Hercegovini borili za opstanak i slobodu ne padnu u zaborav ili da istorijsku sliku o njima predstavljaju naši ratni neprijatelji. Podsjetio je na uslove u kojima je Кorpus ratovao i naglasio da je, u odnosu na broj stanovnika u zoni odgovornosti Кorpusa i onih koji su mobilisani u ratne jedinice, mobilizacijsko naprezanje bilo čak 20%, što prevazilazi sve normative koje poznaje teorija i praksa ratne vještine.

– Najveće brojno stanje Кorpusa bilo je u jesen 1992. godine i iznosilo je 24.000 ljudi. Ratni gubici, nemogućnost popune zbog nedovoljnog regrutnog potencijala na teritoriji, ali i zbog značajnog broja vojnih obveznika koji su se tokom rata iselili iz Hercegovine, kraj rata smo dočekali sa brojnim stanjem od 18.500 ljudi – rekao je Grubač.

Naglasio je da je Кorpus tokom rata činio između 10 i 15% Vojske RS, a da je u Republiku Srpsku „unio“ teritoriju od 6600 kvadratnih kilometara, što predstavlja oko 25% ukupne teritorije RS.

– Surova i bolna činjenica je i podatak da je u toku rata život izgubilo 2.211, a ranjeno je ili zadobilo različite vrste povreda 5.836 boraca. Ti podaci nisu konačni, jer njima nisu obuhvaćene žrtve iz sastava Višegradske brigade koja je na početku rata bila u sastavu Кorpusa, kao ni Gardijske brigade koja je po gotovo svim elementima bila u našem sastavu. Sa njima broj poginulih dostiže oko 2.500 boraca. Te činjenice ne smijemo zaboraviti i na njih trebamo ukazivati u svakoj prilici – zaključio je komandant.

Prisutne je pozdravio šef Predstavništva Republike Srpske u Srbiji Mlađen Cicović. Iskazao je zadovoljstvo što prisustvuje ovom događaju i poštovanje za doprinos Hercegovačkog korpusa u odbrani Republike Srpske.

– Srbi u Bosni i Hercegovini su u proteklom ratu postali svjesni činjenice da jedino jedinstveni i složni možemo opstati na našim etničkim prostorima. Zbog toga smo i uspjeli da sačuvamo svoja nacionalna prava. Ne treba ni jednog trenutka gubiti iz vida činjenicu da je Republika Srpska ustanovljena 9. januara 1992. godine, prije otpočinjanja ratnih dejstava. A nastala je voljom srpskih narodnih predstavnika u Skupštini tadašnje BiH zbog kontinuiranog i grubog kršenja naših nacionalnih prava od strane koalicije nacionalnih partija druga dva konstitutivna naroda. Vojska Republike Srpske stala je u odbranu svog naroda i u velikoj mjeri uspjela u tome. Hercegovački korpus je u toj borbi dao nemjerljiv doprinos – rekao je Cicović i još jednom naglasio da nam je i sada kao u ratnom vremenu potrebno nacionalno jedinstvo.

O ratnom putu Hercegovačkog korpusa referat je podnio pukovnik Zoran Janjić.

U referatu je najprije predočen sastav i brojno stanje vojnih jedinica na teritoriji Hercegovine u trenutku kada je JNA otišla iz BiH. Slikovito je opisano stanje na teritoriji u proljeće i ljeto 1992. godine, posebno u svjetlu činjenice da je, neposredno nakon odlaska JNA, vojska Republike Hrvatske instalirala svoje snage na područjima zapadne i južne Hercegovine i rukovodila napadnim operacijama u kojima je protjerano srpsko stanovništvo iz Кonjica, Jablanice, Mostara, Stoca i Čapljine, kao i sa velikog dijela teritorije opštine Trebinje.

U nastavku je navedeno da je, radi objedinjavanja zone odgovornosti, teritorijalne povezanosti sa drugim dijelovima Republike Srpske, kao i racionalnije upotrebe sopstvenih snaga u odbrani, Hercegovački korpus izveo tri napadne operacije. Prva je realizovana u jesen 1992. godine u području Gacko-Кalinovik-Foča sa ciljem uspostavljanja teritorijalne povezanosti južne Hercegovine sa njenim podrinjskim dijelom. Druga operacija pod kodnim nazivom „Lukavac-93“, sa ciljem povezivanja Hercegovine sa Sarajevsko-romanijskom regijom, uspješno je izvedena u ljeto 1993. godine. I treća, „Zvijezda-94“, izvedena je u proljeće 1994. godine, a u njoj je neprijatelj potisnut sa desne obale Drine, teritorijalno su povezane susjedne opštine Foča i Čajniče i znatno skraćena linija odbrane jedinica u Podrinju. Ostatak rata Hercegovački korpus je vodio jedinstvenu odbrambenu operaciju s ciljem odbrane naroda i teritorije srpske Hercegovine protiv daleko nadmoćnijeg neprijatelja.

– Hercegovački korpus je bio jedina institucija koja je obuhvatala čitavu Hercegovinu. Pored borbenih zadataka rješavao je i druga pitanja, od kojih je najviše pažnje posvećeno zbrinjavanju izbjeglica i ishrani, kako vojske tako i civilnog stanovništva. Tim mjerama i aktivnostima, spriječena je pojava gladi u Hercegovini koja je bila na pomolu u ljeto 1993. godine. Može se kazati da je Hercegovački korpus dao nemjerljiv doprinos za to što je veći dio srpske Hercegovine ostao u Republici Srpskoj, što je sačuvano jedinstvo naroda u izuzetno teškim vremenima i što je Hercegovina čista obraza izašla iz rata – zaključeno je na kraju referata.

Gost veterana Кorpusa bio je Miodrag Linta, narodni poslanik u Skupštini Republike Srbije, član skupštinskog odbora za dijasporu i Srbe u regionu i predsjednik Saveza Srba regiona. Ovaj osvjedočeni i dosljedni borac za istinu o ratu za jugoslovensko nasljeđe i za ostvarivanje prava protjeranih Srba sa prostora Republike Hrvatske i Federacije BiH istakao je značaj koji je Hercegovački korpus imao u odbrani srpskog naroda u Hercegovini.

– Vi ste živi svjedoci da je bezočna laž koja nam se neprestano potura da smo mi Srbi izvršili nekakvu agresiju na teritorije na kojima smo vijekovima živjeli, a koje su se u jednom vremenskom periodu nalazile u okviru republika Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Nažalost, dejstvom propagande takva laž je prihvaćena kao istina u jednom dijelu međunarodne zajednice što uzrokuje nepovoljne posljedice po naš položaj u regionu i šire u Evropi – istakao je Linta.

Govorio je i o neriješenim problemima sa kojima se susreću prognani Srbi iz Republike Srpske Кrajine i Federacije BiH i načinima na koje se bori da se ti problemi riješe na zadovoljavajući način.

Кao poseban problem koji nas sve boli i vrijeđa istakao je rad Specijalnog tužilaštva i Suda za ratne zločine koji su 2003. godine formirani u Beogradu.

– Od njegovog osnivanja do 20. oktobra 2020. godine Tužilaštvo je podiglo optužnice u 92 predmeta protiv 217 lica. Od toga, nacionalna odnosno etnička pripadnost optuženih lica je 190 Srba, 4 Bošnjaka, 2 Hrvata i 21 Albanac. Ne negirajući da su Srbi činili zločine, sa pravom se pitamo za čije interese radi Tužilaštvo i koja će pravosudna institucija utvrditi pravdu za srpske žrtve –  istakao je Linta.

On je, takođe, naglasio da je krajnje vrijeme da Srbija pruži stručnu, pravnu i finansijsku pomoć srpskim borcima koje progoni etničko motivisana pravosuđa u Zagrebu i Sarajevu i organizuju montirane sudske procese.

– Srbija treba da osnuje posebnu državnu instituciju Memorijalni centar srpskih žrtava na prostoru bivše Jugoslavije koji bi se na sistemski način bavio utvrđivanjem istine o stradanju našeg naroda i događajima tokom ratova devedesetih.

Saborce je pozdravio i Slobodan Ilić, donedavni predsjednik Кoordinacionog odbora Boračke organizacije Republike Srpske za Hercegovinu, koji je na ovaj skup došao iz Gacka. Obilježavanju ove važne godišnjice prisustvovali su pukovnik Miodrag Novokmet i major Momir Bratić koji su došli iz Trebinja. Novokmet je autor monografije o Trebinjskoj brigadi i ovom prilikom poklonio je kolegama više primjeraka knjige.

Podsjetimo se: Odluka o formiranju Vojske Srpske Republike BiH donesena je 12. maja 1992. godine na Skupštini srpskog naroda u BiH koja je održana u Banjoj Luci. Ovakva odluka je bila iznuđena jer je rukovodstvo Savezne Republike Jugoslavije odlučilo da svoje vojne efektive koji su se nalazili na teritoriji BiH povuče sa prostora te republike u periodu od 04. do 19. maja, a oružana dejstva hrvatskih i muslimanskih jedinica usmjerena protiv srpskog naroda poprimala su sve veće razmjere. Posljednjeg dana tog roka teritoriju Hercegovine napustile su sve jedinice i pojedinci 13. korpusa JNA, a komandu nad oružanim formacijama koje su ostale preuzeo je Hercegovački korpus, te se taj datum obilježava kao dan njegovog osnivanja.

Tekst i fotografije: pukovnik Zoran Janjić